شیشه پتینه
تاریخچه
منابع بسیاری شروع شیشه گری را از حدود سال ۲۰۰۰ ق.م. تخمین زده اند اما تاریخ شناسان در این مورد اختلاف نظر دارند.
بدون شک رومی ها و مصری ها بهترین و پیشرفته ترین شیشه گران عصر خود بوده اند. نمونه های بسیاری از این آثار در موزه های دنیا نگهداری می شود بعنوان مثال در موزه کورنینگ نیویورک قطعات با ارزشی از آثار شیشه مذاب موجود است، که تصاویر آنها در صفحات بعد آمده است.با بررسی این اشیاء اطلاعاتی در مورد روند ساخت شیشه مذاب بدست آمده است. اشیایی مانند کاسه هایی با فرم های پیچیده، جواهرات، و کاشی های تزئینی دیواری که تقریباً در سالهای ۱۵۰۰ ق.م. تا ۵۰۰ بعد از میلاد ساخته شده است. لیکن بعد از این تاریخ یعنی ۵۰۰ بعد از میلاد هیچ اثری از آنها یافت نشده است. مشخص نیست بعد از این تاریخ چه برسر آن آمد.
شاید این سئوال را بتوان اینطور پاسخ داد که پس از آن روش شیشه فوتی روش سریع و مطلوب فرم دهی شیشه شد. به نظر می رسد از سالهای ۵۰۰ بعد از میلاد تا اوائل ۱۹۰۰ عاری از هرگونه اثر شیشه مذاب بوده است. البته باستثنای کارهایی که به روش ذوب شیشه خرده در قالب( Pate de verve ) انجام می شده که در دوره Art Nouveaou بسیار کاربرد داشته است. آثار <<هنری گراس>>، نمونه خوبی از این روش در سالهای ۱۸۸۰ تا ۱۹۲۰ بوده است. هنرمندان شیشه فوتی در دوره های اولیه از بعضی تکنیک های شیشه مذاب نیز برای ایجاد طرح روی آثار خود استفاده می کردند با این وجود فعالیت اصلی آنها در جهت بهبود روش فوق برای بازار در حال رشد شیشه بود.
با درنظر گرفتن موارد فوق قابل در ک است که برای احیای دوباره شیشه مذاب زمان طولانی صرف شده است.
تکنولوژی شیشه بهترین دوران رشد و ترقی خود را در طول دوره رنسانس اروپا و همچنین بعد از آن طی کرد. ولی به دلایلی آنطور که انتظار می رفت ،روش ساخت شیشه مذاب تولد دوباره ای در این دوران طلایی نداشت. در این دوران به این روش کم توجهی یا حتی از آن چشم پوشی شد. در دوران معاصر نیز این روش از رشدی که سایر روشهای فرم دهی شیشه داشته، محروم بوده است.
هرچند هزاره اول تاریخ ۴ هزارساله شیشه گری از آثار بجامانده غنی بوده است ،ولی بنظر می رسد در ۲۰۰۰ ساله بعدی در این زمینه کار نشده است.« ال. سی.پتینه» در شاهکارهای خود از این هنر استفاده کرده است. او در اثار خویش از نوارهای با این روش برروی سطوحی که بصورت شیشه فوتی آماده می شد، استفاده می کرد. همچنین از تکه های دمیده شده که وسیله تکنیک Slump به صورت تخت درآمده اند و سطح هایی بافت دار یا نقش دارند، استفاده می کرد.
از حدود سالهای ۱۹۳۵ لعاب شیشه ای، روش Slump و برحسب اتفاق شیشه مذاب دوباره ظاهر شد.
در آن دوران انواع مختلفی از شیشه در دسترس بود. از شیشه های جام ارزان قیمت گرفته تا بطریهای شیشه ای رنگی این روش دوباره فرم دهی شیشه در یک سری گروههای کوچک در نواحی از آمریکا گسترش پیدا کرد، لیکن در ابتدا درک تکنولوژی شیشه و دانش نحوه استفاده از شیشه در رأس این فعالیت ها نبود.
آثار معاصر
دسترسی به دانش روز و آزادی هنرمندان در این روش کار، پیشرفت سریعی در آن ایجاد کرده است. هنرمندان امروزه آثاری پویا، پیچیده و نو خلق می کنند.
در سال ۱۹۴۰« مایکل و فرانسیس هیگن» از معدود هنرمندانی بودند که فرم دادن شیشه های تخت و آثار فیوز و لعاب شیشه ای را برای امرار معاش خود برگزیدند.
« کی کینی» در سال ۱۹۶۳ کتابی با عنوان«glass craffs » نوشت که حاصل تجربه های شخصی او در مورد کار با شیشه های تخت و فرم دهی آنها بود. علاقه و ذوق وافر او در مورد کار با شیشه های مذاب و قالب ریزی ، نکات روشنی را برای حرکت شیشه گری در سالهای اولیه دهه ۶۰ آشکار کرد.
هنرمند دیگری که بعنوان یکی از تأثیرگذاران در رشد شیشه مذاب به حساب می آید« هریت اندرسون» بود. در سال ۱۹۸۱ او دوره ای در مورد شیشه نزد« مورتیس هینن» در موسسه تکنولوژی روچستر گذراند که او را به ترک رشته خود یعنی نساجی و جستجو مطالعه در زمینه شیشه گرم و کوره ای ترغیب کرد.
نتایج آزمایشات بسیار و تحقیقات به دقت ثبت شده در طول سالها او را برای چاپ کتابی به نام <> یاری کرد.
دستیابی به آثار قابل استفاده شیشه فیوز یا لعاب شده همیشه مشکلی برای هنرجویان مبتدی بوده است. آنها برای ساخت و هم جوشی شیشه های رنگی دچار مشکل می شوند و در نتیجه آثار خود را روی شیشه های رنگی محدودی متمرکز می کنند، یا اینکه از لعاب فریت روی شیشه های جام استفاده می کنند.
جمع آوری آنینک در سال ۱۹۹۵ باعث رواج دوباره شیشه خانه بندی یا Stained شد. شهرهای مانند دنور، کلورادو تبدیل به مرکزی برای تجارت شیشه های این کار شد، که از پنجره های خانه های قدیمی در سواحل شرقی بدست می آمد. تقاضا برای خرید این نوع کار موجب تولید دوباره طرح های قدیمی، با تکنیک های معاصر و نو در آتلیه ها و کارگاه ها شد.
رشد کارگاهی تولید شیشه خانه بندی بوسیله تولیدات جدید کارخانجات شیشه که با این نوع تولید همآهنگ شد، امکان پذیر گشت و برای اولین بار شیشه به دور از مصارف صنعتی تولید شد. تولید شیشه در انواع مختلف به مقدار کم به کارخانجات اجازه پاسخگویی به نیاز مصرف کنندگان را داد. بازار درحال توسعه و شیشه های جدید محرکی قوی برای هنرمندان این رشته بود.
شیشه استین مدرن که با تقلید روش های سنتی به حرکت درآمده بود به یک هنر بسیار گسترده تبدیل شد. تکنیک های مختلف قدیمی با اسلوبی معاصر با موفقیت انجام شد. خارج از این تلاش وسیع شاهد شروع دوباره دوره جدید شیشه فیوز هستیم نخستین دوره جدید در تاریخ ۲۰۰۰ ساله فرم دهی شیشه .
« مواد لازم و ابزار»
امروزه هر کسی که بخواهد با تهیه لوازم اصلی فیوز این کار را شروع کند. حتی کسانی که به صورت سرگرمی کارهایی دستی انجام می دهند
می توانند با یک سرمایه گذارری کوچک بروی ۴ مورد اصلی کار را شروع کنند. این چهار مورد عبارتند از:
۱- کوره ۲- طبقات کوره ۳- جداکننده( بتونه) ۴- دستکش نسوز
اصلی ترین بخش این فرآیند کوره است این کوره می تواند یک کوره قدیمی سفال یا یک کوره مدرن باشد. تفاوت کوره شیشه و کوره سفال در محل استقرار المنت های آن است. در کوره شیشه، المنت ها در روی سقف یا روی در آن قرار دارند. این نحوه قرارگیری به دلیل پخش مساوی حرارت برروی سطوح شیشه است اما در کوره سفال المنت ها در دیوارهای کوره تعبیه شده این تفاوت در جایگاه المنت ها باعث تفاوت در سیکل حرارتی و شیوه حرارت دادن نیز می شود.
مورد مهم بعدی طبقه کوره است که شیشه های موردنظر روی آن قرار می گیرند. این طبقات می توانند جنس های مختلفی داشته باشند. طبقات سفالی یا طبقات سیلیکون کارباید بیشتر مورد استفاده هستند. طبقات سیلیکونی سریعتراز طبقات سفالی سرد می شوند و به همین دلیل باعث توزیع یکسان دما در سطح زیرین وسطح رویی شیشه می شوند.
مسئله مهم در مورد طبقات صاف و هموار بودن سطح آن است، در عین حال باندازه کافی بایستی برای پذیرش جداکننده زبر باشد. صنعگترانی که قطعات بزرگتر می سازند بنا به نیاز خود از طبقات سبک با عایق بندی مارینیت استفاده می کنند.
مورد سوم یک جداکننده خوب است.این مسئله بسیار مهم است که از چسبیدن شیشه به سطح طبقه در دماهای بالا جلوگیری شود. بیشتر جداکننده ها در دماهای پائین مانند بهتر عمل می کنند ولی برخی اوقات به دماهای بالاتر مثلاً ۹۲۶ تا ۵۶۵ c نیز می رسد که در این دما بیشتر جداکننده ها عمل نکرده و به شیشه می چسبند و این مسأله سبب مات شدن سطح شیشه می شود.
جداکننده های بسیار خوبی در بازار موجود است مانند hotline که مخصوص شیشه ساخته شده است .مواد اصلی این جداکننده ها هیدرات آلومینا ۴۰%-۶۰% و کائولین خالص ۴۰%-۶۰% و کربنات کلسیم با کربن در یک محلول سوسپانسیون مثل صمغ و بنتونیت است.
این جداکننده ها به علت دارا بودن حالت سوسپانسیون مخلوط کردن آن راحت تر و سریعتر است و دیرتر ته نشین می شود. این مسئله باعث پوشش یکسان سطح می شود. به عبارت دیگر یک جداکننده باید به صورت خیس ومرطوب روی سطح طبقه استفاده شود نه به صورت گرد. این کار باعث صدمه به سطح کار می شود.
چهارمین بخش مهم دستکش ها هستند. دستکش های نسوز بخش بسیار مهم و ضروری این کار بحساب میآید. زیرا بدون دستکش بخش مهمی از زمان شما صرف درمان سوختگی های درجه سه خواهد شد.
سایر موارد مورد استفاده:
علاوه بر مواردی که گفته شد موارد دیگری هستند که به اینکار ابعاد خلاقانه می دهند مانند لعاب ،ورق فیبری، مینا( لعاب فلزی)، لاستر
لعاب ازشیشه های خردشده با دمای ذوب پائین( با سرب یا بدون سرب) ساخته شده است برای مصرف لعاب از روغن مخصوص چاپ و اسپری استفاده می شود. وسیله و نحوه استفاده از لعاب در نتیجه کار تأثیر مستقیم دارد.
ضریب انبساط، دمای پخت، ماندگاری شیمیایی، فاکتورهایی هستند که در فرمول لعاب لحاظ شده اند. مواردی که برای انتخاب لعاب باید در نظر گرفته شود عبارتند از: غلظت لعاب، زمان خشک شدن و چسبندگی.
هنرمندان دلایل خوبی برای استفاده از لعاب روی شیشه دارند. با این کار نیازی به تمیزکردن بسیار دقیق قبل از پخت نیست ،از بلوری شدن جلوگیری می کند و آثار بد اثر انگشت روی شیشه را نیز از بین می برد. ضمناً برای آن دسته از شیشه هایی که بعد از پخت درخشش خود را از دست می دهند باعث درخشش بعد از پخت می شود. مهمتر از همه اینکه در صورت کنترل صحیح لعاب امکان طراحی بوجود می آید.
بعنوان مثال وقتی لعاب روی شیشه هایی که حالت رنگین کمانی ( هفت رنگ) دارند استفاده می شود. این حالت شیشه از بین می رود. چنانچه بخواهیم این حالت رنگین کمانی جزئی از طرح باشد می توان قبل از پخت و قبل از اعمال لعاب، سطح شیشه را در مناطق موردنظر با یک لایه شیشه شفاف پوشاند.
تغییر رنگ شیشه با استفاده از لعاب های سربی بعنوان یک تکنیک یا روش امکان پذیر است. سرب مخصوصاً روی رنگهای سلینم تأثیر گذاشته و قرمز را به قهوه ای تبدیل می کند. که البته این رنگ مطلوب نیست ولی به هر حال این مسئله می تواند بعنوان یک روش طراحی و رنگ گذاری استفاده شود. مانند بوجودآوردن دو رنگ از یک رنگ یا بوجود آوردن حالت سایه روشن یا دورگیری طرح .دو عامل مهم در استفاده موفقیت آمیز لعاب سازگاری لعاب با شیشه و روش مناسب لعاب گذاری است با توجه به اینکه لعاب یک لایه بسیار نازک روی شیشه موردنظر است. بایستی سازگاری و تنش آن آزمایش شود. این تست با گذاشتن یک توده از پودر لعاب به قطر۱ cm روی دو قطعه شیشه با ضخامت مختلف انجام می شود. پس ازپخت
با یک شیب نرمال، تنش آن بوسیله تنش سنج( یا به روشهای دیگر) تست می شود. شکاف و ورقه ورقه شدن سطح لعاب شواهدی بر ناسازگاری لعاب و شیشه است. روش استفاده مناسب از لعاب یک عامل مهم دیگر در نتیجه گیری مطلوب است. اگر لعاب با روش مناسب اجرا نشود ممکن است نتایج ناامید کننده ای داشته باشد لعاب را می توان هم به صورت اسپری و هم به صورت گرد استفاده کرد. معمولاً روش اسپری مطلوب تر و راحت تر است. اسپری لعاب کار سختی است اگرچه اسپری لعاب تفاوتی با اسپری لاک و الکل یا رنگ ندارد ولی مهارت نیاز دارد. در اسپری کردن ،پوشاندن لبه های کار مسئله مهمی است.
در عین حال باید توجه کرد که لعاب روی لبه ها جمع نشود چون در کوره شره کرده و به طبقه کوره می چسبد. بهتر است دهانه اسپری را با زاویه و فاصله مناسب( ۱۵ تا۲۵ cm) به سمت قطعه گرفت و اسپری کرد. بنابراین هریک از عوامل برای حصول نتیجه اهمیت دارند.
به دلیل وجود متغیرهای زیاد در فرمولاسیون لعاب های فیوز، لعابی به نام اسپری ۲A تهیه شده است .این لعاب برای استفاده با هرگونه وسیله اسپری کننده ای مناسب است. به سرعت خشک می شود و روی کار می چسبد.
به عبارت دیگر زمان جابجایی قطعه ،از روی کار کنده نشده و صدمه نمی بیند به این ترتیب به طراح آزادی عمل در طراحی می دهد.
ورق های فیبر نسوز:
این ورقه ها بیشتر به شکل نواری بریده شده و استفاده می شود. این ورقه ها در کوره روی کار یا زیر کار گذاشته می شود. البته استفاده در سطح زیرین یعنی سطحی که در مجاورت طبقه یا کف کوره قرار دارد بیشتر است. زیرا که بطورکلی این روش برای برجسته کردن سطح شیشه استفاده می شود. وقتی یک لایه نازک از فیبر زیر شیشه موردنظر قرار داده می شود یک سطح بافت دار برجسته روی سطح کار بوجود آورده و بهتر از یک جداکننده بسیار خوب عمل می کند در برخی موارد نیز می شود بعنوان جداکننده ، مستقیماً در کوره استفاده شود. در شکل ۷۲ ورق به شکل حلقوی بریده و جدا شده است .از این روش برای ایجاد اختلاف سطح استفاده شده .
این ورقها از جنس آلومینا سیلکیای بسیار ریز ساخته شده اند و در فرآیند فرم دهی یک سری الیاف آلی نیز به آن اضافه می شود تا باعث چسبندگی مواد بشود. اگرچه این الیاف مضر نیستند ولی زمان حرارت دهی در اولین کوره هوای کارگاه باید تهویه شود.
این ورقهای نسوز بایستی قبل از استفاده یکبار در کوره حرارت داده شوند. به همین دلیل قطعات از قبل بریده شده فیبر را داخل کوره قرار داده و با دمای بالای حرارت داده می شود. در زمان حرارت دهی قطعات فیبری سیاه شده و دود غلیظی ایجاد می کنند. بعد از سوختن الیاف ،ورقه دوباره به رنگ سفید اصلی خود برمی گردد. ورق های فیبر نسوز به رنگ های خاصی از شیشه می چسبند به این منظور به یک برس سیمی برای جداسازی نیاز است.
مینا:
در گذشته برای حل مشکل ناشی از سازگاری بین دو شیشه از رنگهای مختلف مینا برای رنگ آمیزی شیشه استفاده می شد. عموماً مینا روی شیشه برای رنگ آمیزی یا ایجاد بافت استفاده می شود. اغلب مینا را برای رنگ آمیزی و تزئین سطح مس یا دیگر فلزات مورد استفاده قرار می دهند. ولی برخی رنگهای مینایی نیز مخصوص شیشه ساخته شده است.
شرکت تامسون اخیراً مینایی با مارک <> با درجه انبساطی نزدیک به شیشه مذاب ساخته است. برای دستیابی به یک رنگ درخشان بیشتر رنگهای مینایی با یک عامل زودگداز مانند سرب مخلوط می شوند، که ضریب انبساط بسیار بالایی دارد. این رنگ موقعی که به شیشه می چسبد که شیشه شروع به نرم شدن می کند.( شیشه جام حدوداً ۷۰۰c به حالت نرمی می رسد) به هر حال وقتی میناهای زودگداز به شیشه تخت می چسبند، جهت اینکه درجه انبساط آنها با هم تفاوت دارد احتمال ورقه ورقه شدن و کنده شدن دارند. بنابراین میناهایی با در جه انبساط بالا مطلوب ومناسب شیشه هایی با درجه انبساط بالا هستند.
بهتر است این رنگهای مینایی بین دو لایه شیشه قرارداده شود. برای نتایج ثابت و ماندگار بایستی ضریب انبساط مینا با ضریب انبساط شیشه سازگاری داشته باشد.
چگونه مینا با ضریب انبساط شیشه سازگار می شود؟
در اینجا روشی برای آمیختن میناهای سربی نوع Ice Fire شرکت تامسون برای سازگاری با ضریب انبساط هرگونه شیشه گفته می شود. این نوع مینا با ضریب انبساط شیشه گداخته سازگاری دارد و از طرف دیگر با ضریب انبساط شیشه های رنگی فرق داشته و کمی پائین تر است. اما رنگهای سربی برای استفاده روی فلز ساخته شده اند و ضریب انبساطی بسیار بالاتر از شیشه های رنگی دارد.
برای یافتن نسبت این لعاب مینایی به رنگهای سربی مقدار یک قاشق چایخوری از یک رنگ Ice fire مانند آبی را داخل هاون ریخته و مقدار قاشق چایخوری رنگ سربی آبی اضافه و با دسته هاون مخلوط می شود .مقدار قاشق چایخوری را جدا کرده و روی یک شیشه تست علامت زده شده قرارداده میشود .این تست برای نسبت ۸ به ۱ است. یک هشتم قاشق چایخوری دیگر از رنگ آبی سربی به مخلوط اضافه و مخلوط شده و یک هشتم قاشق چایخوری روی همان شیشه تست قرار داده میشود. به همین ترتیب نسبت ۸ به ۱ تا ۴ به ۵ درست کرده و روی شیشه قرار داده شده و تا دمای هم جوشی کامل تا حدی که تمام این توده هموار شودحرارت داده می شود. پس ازسردشدن، تنش آن با تنش سنج سنجیده می شود. مشاهده خواهد شد که هر رنگی یک نسبت مطلوب برای سازگاری با شیشه تست شده دارد.
برای اینکه این رنگ آبی با شیشه های bullseye سازگار شود ممکن است از رنگهای Ice fire سربی به نسبت ۵ به ۴ استفاده شود. برای سازگاری مینای سیاه با شیشه bullseye شاید نسبت ۷ به ۱۱ احتیاج باشد .ممکن است این نسبت ها برای شیشه های کارخانه های دیگر متفاوت باشد.
وقتی رنگهای زیادی امتحان شد و نسبت مناسب و صحیح پیدا شد یک پالت از میناها خواهید داشت که با شیشهمورد نظر سازگار است.
مینا در دمای ۶۷۶ تا ۷۳۲ c یا در موقعی که تمام سطح حالت خیس و آبکی دارد به دمای مطلوب و کامل رسیده است. بیشتر کارها تا دمای بالاتر یعنی ۸۰۰ تا ۹۰۰ cنیاز دارد. ولی به هر حال رنگها به باختن رنگ تمایل نشان می دهند. در فیوز از مینا برای تزئین روی شیشه استفاده می شود. نه برای ساندویچ کردن بین دو لایه شیشه .استفاده از مینا در بین دو شیشه در دمای بالا باعث می شود که اکسیژن آزاد کند و این فرآیند باعث ایجاد حباب در بین دو شیشه می شود.( تقریباً در دمای۸۱۵ c). نتایج مشخص تر در نتیجه تضاد رنگی بین شیشه و مینا حاصل می شود. مثلاً استفاده از مینای سفیدروی شیشه مشکی. البته با مقدار زیاد مینا می توان با تضادهای رنگی ضعیف هم کارهای زیبایی بوجود آورد. از مینا می توان با روش گردپاشی، قطره پاشی یا بوسیله سرنگ یا قلم فلزی یا بوسیله سیلک اسکرین( چاپ) یا روش های قدیمی استفاده کرد.
« فرانسیس هیگن» از روش قطره پاشی که خود ابداع کرده استفاده می کرد.او یک لوله شیشه ای را حرارت داده بعد از دو طرف آن را می کشید. لوله از وسط باریک شده و در آخر می شکند و تبدیل به یک لوله به حالت قطره چکان می شود. درواقع این لوله مانند پی پت عمل می کند. لوله داخل مایع می شود ومایع با سرعت معین با برداشتن انگشت از انتهای پهن آن خارج می شود. این سرعت با غلظت دوغاب و بزرگی سوراخ قطره چکان تعیین می شود. این روش آزادی عمل هنرمندانه و قدرت کنترل فوق العاده ای به هنرمند برای استفاده از لعاب می دهد.
« مایکل و فرانسیس هگین» از سال ۱۹۴۲ مینا را روی شیشه جام استفاده کرده اند و در این مورد مبادرت به تولید کارهای تجاری کردند ،که باعث بدست آوردن تجربه های بسیار مفید شده است. آنها یک پالت رنگی بزرگ از مینا روی شیشه از رنگهای اصلی تا تنالیته سوم آن ساختند. میناهایی که آنها استفاده می کردند برای کار روی شیشه های جامی که ۳۰ سال پیش تولید می شد مناسب بود.در۲۰ سال اخیر شیشه جام به روش شناورکردن ساخته می شود. هرچند درجه انبساط شیشه های امروز با شیشه هایی که آنها استفاده می کردند متفاوت است، ولیکن امروزه از نتایج تجربیات آنها می توان با کمی تغییر روی شیشه های فعلی استفاده کرد.
مسئله مهمتر، یادگیری این روش است که بدانیم چگونه ترکیبات میناهای در دسترس را تست کنیم. میناها می توانند در ترکیب با لعاب ،لاستر یا دانه های درشت فریت یا مهره های شیشه ای استفاده شوند. مینا باید در هاون سائیده و آسیاب شود و روی سطح موردنظر پخش شود. یک سطح هموار با یک قطر یکسان باعث جلوگیری از پوسته شدن و ترک خوردن می شود.
برش شیشه:
در کتاب های زیادی در مورد بریدن شیشه توضیح داده شده ولی در این کتاب فقط به روشهای بریدن شیشه برای استفاده فیوز پرداخته می شود. عموماً بریدن شیشه در این شاخه نیاز به دقت چندانی ندارد. یک هنرمند فیوز می تواند حتی با یک روش بی قاعده از تکه شیشه هایی که پیدا می کند تکه های شیشه شکسته یا تکه های خرد شده برای کار خود استفاده کند. حتی می توان با کمترین مهارت در بریدن شیشه با شیشه بر آثار پیچیده و شگفت آوری خلق کرد.
یک طراحی جالب می تواند با یک شکستن ساده شیشه ایجاد شود به این ترتیب که می توان شیشه را بین چند لایه روزنامه پیچید و با یک جسم سنگین به آن ضربه زد تا خرد شود و پس آن را با دقت روزنامه را باز کرده بدون آنکه ترتیب قطعات خرد شده به هم بخورد، این قطعات خرد شده را روی یک شیشه ساده گذاشته و در کوره حرارت داده می شود.
به وسیله روش موزائیک و جمع آوری قطعات کوچک روی یک قطعه شیشه می توانید طرحهای جالبی بدون نیاز به برش شیشه بوجود آورد. در صورتی که این قطعات به وسیله هاشورهای منظمی که با یک شیشه بر زده می شوند بوجود بیاید کاری که انجام می شود بیشتر شبیه کارهای کاشی و موزائیک می شود.
برش قطعات شیشه فیوز
در بعضی مواقع ممکن است قطعه فیوز شده به دلیل وجود یک ماده خارجی مانند سنگ دچار نقص شود یا اینکه ترک بردارد. در چنین حالتی می توان آن تکه کوچک را برید و جدا کرد و مجدداً قطعه را در کوره تا دمای فیوز حرارت داد. از طرف دیگر اگر قطعه ساخته شده مطلوب نباشد ولی قسمتهایی از آن قابل استفاده باشد ،می توان دور آن قطعه را با شیشه بر خط کشیده و مانند هر شیشه دیگر آن قطعه را بریده و مورد استفاده قرار داد.
باید توجه داشت شیشه هایی که به طور کامل فیوز نشده اند(سطح نامرتب دارند) احتمالاً نامنظم و بی قاعده بریده می شوند. در این گونه موارد بایستی از اره های الماسه استفاده شود.
تهیه و آماده سازی وسایل برای اولین پروژه فیوز هر چند کوچک کار بسیار دقیقی است.
آماده سازی کوره:
در ابتدا بایستی درب کوره بررسی شود. مشخص شود درز یا روزنه ای برای خروج حرارت وجود ندارد و می تواند کاملاً کوره را پوشش دهد. چنانچه درزی وجود داشت باید به وسیله قطعات سرامیک بردآبندی شود.
اگر کوره دریچه دارد باید اطمینان حاصل کرد که این دریچه کاملاً در جای خود ً قرار می گیرد و جایی برای خارج شدن حرارت ندارد. از این دریچه عموماً برای بررسی قطعه های داخل کوره استفاده می شود. معمولاً کوره ها تایمر و کلید اتوماتیک دارند و باید براساس بروشور کوره تنظیم و کنترل شوند.
کوره هایی که در اینجا در مورد آنها بحث می شود برای مصارف خانگی طراحی شده اند.
در این نوع کوره ها دمای سطح خارجی کوره به بیش از ۱۰۰c درجه نخواهد رسید ولی برای احتیاط بیشتر نباید تا فاصله ۴۰ سانتیمتری کوره هیچ شیء قابل اشتعالی وجود داشته باشد.
در مورد گرماسنج:
در هنگام آماده سازی کوره یکی از مهمترین بخشهای آن (Pyrometer) گرماسنج است. گرماسنج باید در جایی بسیار محکم در وضعیت عمودی نصب شود و باید مطمئن شد که ضربه ای به آن نمی خورد. گرماسنج ها عموماً با ترموکوپل های خاص و طول سیم خاصی نصب می شوند. در غیر این صورت دمایی که نشان می دهند اشتباه خواهد بود باید بدانیم که سیم قرمز و مشکی با هم عوض نمی شوند. به عبارت دیگر سیم مشکی همیشه + است.
در شاخه ساخت شیشه فیوز روشی برای تنظیم گرماسنج وجود دارد. دراین روش از مخروط ۹/۰ استفاده می شود. این مخروط در دمای۷۲۲ c خم می شود.
دلیل استفاده از این مخروط( ساخت کارخانه ارتون) این است که دمای۷۲۲ c حد متوسط دمای تنش زدایی(aneal) و ذوب کامل( fuse) است این مخروط کوچک۹/۰ داخل یک توده گل رس به حالت ایستاده با یک زاویه بسیار ملایم قرار می گیرد .وقتی که قطعه شیشه داخل کوره قرار داده شد به همراه آن این مخروط داخل کوره و در مقابل دریچه قرار می گیرد. وقتی در اثر گرمای کوره مخروط خم شد ،عقربه های گرماسنج را با پیچ های تنظیم آن باید روی ۷۲۲ c تنظیم کرد. بیشتر درجه بندی گرماسنج ها بجز بعضی از انواع گران آن به حداقل ۲۵ درجه تقسیم شده بنابراین باید برای تنظیم آن دقت زیادی به خرج داد.
آماده سازی طبقات کوره:
کیفیت جداکننده ها، دقت در استفاده از آن و بافت طبقه کوره سه عامل مهم هستند که کیفیت سطح زیرین کار را مشخص می کنند.
تمامی جداکننده ها مخلوطی از رس پخت بالا و آلومینا دیرگداز هستند. در این ترکیبات ذرات رس بعنوان عواملی برای معلق کردن ذرات هیدارت آلومینا در محلول سوسپانسیون عمل می کنند که بعد از استفاده روی سطح طبقه باعث بوجود آمدن یک سطح صاف می شوند. بیشتر جداکننده های دمای بالای موجود در بازاز از چسبیدن شیشه به طبقه کوره جلوگیری می کنند. جداکننده های مخصوصی که برای کار فرموله شده اند حاوی سوسپانسیون هایی هستند که در کوره بهتر نتیجه می دهند. چنانچه هیچ جداکننده ای به سطح طبقه یا قالب
زده نشود ،بدلیل اینکه شیشه سریعتر از رس یا مواد سازنده قالب و کوره منقبض می شود در شیشه شکستگی ایجاد خواهد شد. برخی مواد تشکیل دهنده جداکننده ها در دمای بالا از بین می رود و به همین دلیل بعد از هر بار پخت بایستی یک لایه جدید از جداکننده استفاده شود. در روش Slump بالاترین دما ۶۵۰ تا۷۰۰C است به همین دلیل لازم نیست بعد از هر پخت لایه جدیدی از جداکننده به قالب زده شود. زیرا که جداکننده ها خاصیت خود را در این دما از دست نمی دهند.
نحوه استفاده جداکننده های پودری: باید با ۵ برابر آب مخلوط شوند.این مخلوط آبداراست و بعد از مدتی ته نشین می شود بخاطر همین بایستی قبل از هر بار مصرف بخوبی هم زده شود.
از هر نوع قلم مو یا اسپری می توان برای اعمال جداکننده ها استفاده کرد. درصورت استفاده از قلم مو بهتر است از قلم موی طبیعی ۳ استفاده شود.از قلم موهای مصنوعی( نایلونی) نیز استفاده می شود ولی بخوبی قلم موهای طبیعی نیستند چون تاش های قلم مو روی سطح طبقه مانده و باعث خط دارشدن سطح کار می شود. اما چنانچه این مسئله برای هنرمند به صورت یک تکنیک طراحی مطلوب باشد، موضوع دیگری است.
برای استفاده از جداکننده های طبقه کوره با کاردک و سمباده تمیز می شود .سپس کف کوره بوسیله قلم مو ،در یک جهت به جداکننده آغشته می شود. فوراً دوباره جدا کننده به وسیله قلم مو در جهت قائم بر وضعیت قبلی زده می شود. در این مرحله طبقه کوره کمی تیره تر و سطح آن کاملاً خیس می شود. به همین ترتیب یک لایه دیگر اضافه می شود. در این موقع سطح طبقه کاملاً خیس است و رگه های سفید خاکستری در آن دیده می شود.
یک روش دیگر برای زدن جداکننده برروی سطح طبقه پاشیدن گرد روی سطح طبقه به وسیله الک با مش ۱۲۰ است ولی روش اول ارجحیت دارد.
روش افشاندن نیز یک راه خوب برای اعمال جداکننده ها است ولی در ایراد در این روش وجود دارد. اول: افشاندن( اسپری) میزان کافی پودر روی طبقه. دوم اینکه در هنگام اسپری کردن ذرات آن در هوا معلق شده، یک سطح ناهموار برروی طبقه بوجود می آورند .
بیشترین مشکلات که هنگام آماده سازی طبقه عبارتنداز:
۱- بدلیل کمبود آب لایه بسیار ضخیم می شود.
۲- لایه جداکننده قبلی کاملاً پاک نشده در نتیجه سطح آن ناهموارشده.
۳- تمیز کاری نشده و مقدار زیادی از جداکننده روی لبه های طبقه باقی مانده و این اضافات در هنگام جاگذاری طبقه در کوره روی قطعات طبقات زیرین ریخته است.
باید درنظر داشت هیچ جداکننده ای وجود ندارد که باعث شود سطح زیر شیشه مثل سطح روی آن صاف باشد.
نکات مهم :
همیشه این مسئله مطرح بوده که آیا می شود بدون پاک کردن لایه جداکننده قبلی و سمباه زدن، ازهمان لایه قبلی استفاده کرد.
هرچند در برخی موارد این مسئله چندان مهم نیست ولی ممکن است منجر به خرابی کل کار شود در مواقع فوری و فقط زمانی که شیشه های تست در داخل کوره گذاشته می شود می توان با یک سمباده خیلی نرم سطح طبقه را تمیز و صاف ولایه جدید را اضافه کرد.
مسئله دیگر اینکه اگر چنانچه طبقه کوره بعد از اعمال جداکننده کاملاً خشک نشود. مسائلی نظیر حباب زدن و شکستن را در پی خواهد داشت. برای جلوگیری از اتلاف وقت می توان بعد از زدن جداکننده ۴ قطعه شیشه بسیار کوچک به اندازه سرچوب کبریت و هم رنگ شیشه زمینه روی طبقه کوره گذاشته و قطعه را در روی این ۴ قطعه شیشه قرار داد.
به این صورت وقتی دمای کوره بالا می رود کم کم قبل از اینکه شیشه نرم شده و روی طبقه بچسبد جداکننده خشک می شود.
نکته دیگر اینکه برای محافظت از کف کوره در مقابل ریختن شیشه های مذاب چه باید کرد. این مسئله بسیار مهم است. زیرا که اگر شیشه مذاب روی آجرهای عایق کف بریزد می تواند آن را سوراخ کند. و این مسئله بازده کوره را پائین می آورد به این دلیل از یک لایه بسیار ضخیم جداکننده برروی کف کوره استفاده می شود.
چنانچه کف کوره بوسیله الیاف نسوز عایق شده باشد، نباید روی آن از جداکننده استفاده کرد. بلکه در این موارد باید از یک نوع ملات که در ساخت قالبهایی با جنس الیاف نسوز کاربرد دارد ،استفاده کرد. این ملات سطح آن را سخت کرده و از خراب شدن کف کوره بر اثر ریختن شیشه مذاب جلوگیری می کند.
نکته آخر اینکه در برخی موارد می توان از جداکننده بعنوان یک عامل طراحی استفاده کرد اگر این بتونه به مقدار زیاد روی طبقه اعمال شود هنگامی که هنوز مرطوب است می توان روی آن طراحی کرد که بعداز پخت اثر آن روی سطح زیرین کار دیده خواهد شد. به این منظور بعد از زدن یک لایه جداکننده معمولی ترکیبی از آب و جداکننده به نسبت ۱ به ۱ ساخته و برروی طبقه اعمال می شود. بوسیله کاردک طرح موردنظر را روی طبقه اجرا، بعد اینکه کاملاًَ خشک شده. شیشه روی آن گذاشته و داخل کوره قرار می گیرد .باید در نظر داشت هنگام خشک شدن، بتونه ترک های کوچکی می خورد .ولی این ترک ها اثری بر روی کار نمی گذارد.
سازگاری و آزمایش شیشه ها:
گردآوری یک مجموعه از شیشه های سازگار هدف هر هنرمندی است که می خواهد در کار خود را پیشرفت کند دستیابی به چنین مجموعه ای از شیشه های سازگار نیازمند ثبت دقیق اطلاعات جریان ساخت و درک روشن از چند مفهوم اصلی و اساسی و مهمتر ازهمه درک آزمایشات مربوط به سازگاری شیشه است.
فرمول و شیوه ساخت شیشه های رنگی در هر یک از کارخانه های تولیدی متفاوت است. در نتیجه معمولاً شیشه های یک کارخانه با کارخانه دیگر سازگار نیستند وتمامی شیشه های رنگی ساخت یک کارخانه با هم سازگاری دارند. در این کتاب جهت آزمایش از شیشه های رنگی شرکت Bullseye Glass استفاده شده است.
سازگاری:
به دو شیشه ای سازگار گفته می شود که بتوانند با هم ذوب شوندو پس از اینکه بطور مناسب خنک شدند تنش آنها در حدی نباشد که باعث شکستگی شود. مهم این است که سازگاری در چارچوب صنایع شیشه تعریف شود. برای یک صنعتگر شیشه مهم است که بتواند چند قطعه شیشه رنگی را با هم ذوب کند و محصول بدست آمده در شرایط محیطی نرمال دچار شکست نشود.( شرایط نرمال یعنی مقاومت در محدوده های دمایی مختلف مثلاً دمای داخل ماشین ظرفشوئی تا دمای کنترل شده داخل نمایشگاهها ).این شیشه به هر قصدی که تولید شود دوام آن بستگی به سازگاری شیشه های مصرف شده در آن دارد.
شیشه مانند سایر مواد هنگامی که گرم شود منبسط وهنگامی که سرد شود منقبض می شود.اگر انبساط و انقباضدو قطعه شیشه ای که با هم ذوب می شوند شبیه به هم نباشد تنش های نامطلوبی در شیشه بوجود می آید.( رک P44 )
هرچه تفاوت انبساط و انقباض بیشتر باشد، تنش بیشتر خواهد شد. اگر این تنش خیلی زیاد باشد،دو قطعه شیشه ای که به هم متصل شده اند در هنگام سردشدن شکسته و از هم جدا می شوند. اگر این تنش ها در حد متعادل تری باشند در طول خنک شدن از هم جدا نمی شوند. ولیکن تحمل تغییر دماهای مختلف را ندارند( مانند تغییر دماهای داخل ماشین ظرفشوئی)
تنش های ناسازگاری هر چند کم یا زیاد بوسیله(Annealing ) تنش زدایی از بین نمی رود. تر ک های ناشی از ناسازگاری شیشه ها و ترک های ناشی از تنش زدایی نادرست ،از همدیگ قابل تشخیص است. ترک های ناشی از عدم سازگاری دو شیشه در حد فاصل و فصل مشترک دو شیشه رنگی بوجود می آید. در صورتی که ا گر دو شیشه سازگاز بطور مناسب تنش زدایی نشده باشد، شکستگی بصورت نامنظم و اتفاقی از مرزهای شیشه رنگی عبور کرده و مرزهای زنگی را قطع خواهد کرد.
ضریب انبساط
بطورکلی دو شیشه با دو رنگ متفاوت در صورتی با هم سازگار هستند که مانند هم منبسط و منقبض شوند. در این قبیل موارد گفته می شود که دو شیشه ضریب انبساط شبیه به هم دارند. ضریب انبساط عددی است که درصد تغییر طول شیشه را در اثر تغییر دما نشان می دهد. این عدد با اندازه گیری تغییر طول شیشه به نسبت یک درجه سانتیگراد افزایش حرارت تعیین می شود. این عدد یک عدد بسیار کوچک است.( مثلاً ۰۰۰۰۰۹۰/۰) بدلیل آسانتر شدن مقایسع بین دو شیشه از تمامی صفرهای قبل از عدد صرف نظر می شود. بدین ترتیب شیشه ای که مثال زده شد ضریب انبساط ۹۰ خواهد داشت( رک جدول ضرایب انبساط بعضی شیشه های معمولی p44 ).
برچسب ها: تزئینات شیشه ای, شیشه تزیینی, شیشه دکوراتیو, شیشه های اپکسی, شیشه های استندگلس, شیشه های پتینه, شیشه های تزئینی, شیشه های تیفانی, شیشه های دکوراتیو, شیشه های دکوراسیون داخلی, شیشه های دکوراسیونی, شیشه های ویترای